Czytać, nie czytać – oto jest pytanie

  Już nie raz zdarzyło mi się spierać o treść Biblii. Kilka razy miałem okazję czytać teksty objaśniające nie tyle jak czytać to Pismo Święte, ile przede wszystkim jak nie czytać, aby nie doznać szoku. Bo prawda jest taka, że po lekturze Starego Testamentu, może się okazać, że Dawkins ma rację, kiedy mówi: „Biblia to instrukcja tworzenia wewnątrzgrupowej moralności, bardzo szczegółowa instrukcja z dokładnymi zaleceniami obejmującymi ludobójstwo, niewolnictwo i panowanie nad światem. Lecz Biblia nie jest zła ani z tego względu, ani nawet z powodu oczywistej gloryfikacji mordów, okrucieństwa i gwałtów (...) Jest zła dlatego, że Biblia jest sprzedawana - i kupowana - jako księga, która ma mówić ludziom, jak żyć. I przynajmniej jak dotąd jest to największy bestseller wszech czasów”¹.

  Tym razem trafiłem na dwa tekst Dariusz Piórkowskiego SJ „Bóg przemocy czy Bóg miłosierdzia”² oraz „Mroczne karty Starego Testamentu”³. Pierwszy artykuł zaczyna się od słów „(...) czytając Stary Testament nie sposób przejść obojętnie wobec licznych fragmentów, które samego Boga ukazują jakby w krzywym zwierciadle, ponieważ wzywa On do stosowania niezwykle surowych kar i użycia siły”. Według mnie akurat to jest najmniejszy szkopuł. Takie było w epoce powstawania tej części Biblii pojęcie winy i kary, wzorowane na Kodeksie Hammurabiego. W Starym Testamencie bardziej przeraża obraz Boga mściwego, zacietrzewionego, ogarniętego obsesją absolutnej władzy. Przejawia się to zarówno w opisie Potopu, jak i w Księdze Wyjścia, w trzech Księgach opisujące żywot Dawida czy Księdze Hioba. Piórkowski stwierdza: „Co więcej, fragmenty przedstawiające Boga w taki sposób, a także ludzką niemoralność i okrucieństwo, stają się jednym z głównych oręży współczesnego ateizmu, zwalczającego religię” i powołuje się na cytaty z „Boga urojonego”, które tu pominę. Wierzący czytelnicy mogliby mi ich nie darować, bo są bardziej dosadne w opisie Boga niż mój. Piórkowski dochodzi do wniosku, że taką opinię może wydać tylko ktoś, kto nie zna Ewangelii. Podaje przykłady różnic między Bogiem Starego Testamentu i dobrym Jezusem Nowego Testamentu, choć zdaje sobie sprawę, że to niewiele zmienia. Czy stary Bóg uznał, że tymi metodami nic nie wskóra, czy może istnieje dwóch Bogów? I rozbraja mnie szczerością: „To nie są głupie pytania. Z braku dobrych odpowiedzi na te pytania, wiele osób zaczyna wątpić i zniechęca się w wierze”.

  Zgodzę się z jednym, Biblii nie sposób czytać literalnie i dosłownie. To nie Bóg pisze te teksty, piszą je ludzie w określonym czasie i kulturze, więc tym samym ich wyobrażenie Boga jest adekwatne do tego, co ich otacza. A otacza ich monarchia absolutna, absolutnie bezwzględna i okrutna. Innego świata nie potrafią sobie wyobrazić, więc ich Bóg musi być tym samym – bezwzględnym i okrutnym. To jest tak naturalne jak konieczność służenia panom i władcom, którzy mimo wszystko zapewniają jakiś ład, choć cena za ten ład jest straszna. Mimo to i tak powstaje wątpliwość, jaki jest sens dziś wierzyć w takiego Boga? I na to Piórkowski ma odpowiedź: „Wielu wierzących po prostu nie zdaje sobie sprawy, że ranga Starego Testamentu nie jest taka sama jak Nowego. Ostatecznym słowem Boga jest Jezus Chrystus. Tylko w Jego świetle i w oparciu o listy apostolskie możemy właściwie odczytywać Stary Testament. Nie mogę czasem wyjść ze zdumienia, jak ludzie wierzący, powołują się, np. na zniszczenie Sodomy i Gomory, by uzasadnić stosowanie przemocy lub zagrozić tym, którzy czynią zło. W ogóle nie uwzględniają tego, co na ten temat mówi sam Jezus, który odrzuca wszelkie formy przemocy”. Niby racja, ale wezmę w obronę tych, którym się miesza Stary i Nowy Testament, w tym i niewierzących. Kościół wciąż uznaje Księgi Starego Testamentu jako natchnione, czyli są równoprawne Nowemu. Jak się więc nie mylić?

  To prawda, Jezus jest w jakiś sposób nowatorski i staje się nadzieją ubogich i zniewolonych. Niemniej jest tak naprawdę wciąż tym samym Bogiem ze Starego Testamentu. Dając nadzieję nie daje nic więcej, nie próbuje ulżyć niedoli człowieka, ba!, każe mu pokornie w tej niedoli trwać. Jest gorzej. Pod pozorem odkupienia grzechów stawia kolejne wymagania i otwiera piekło dla niewierzących w Jego boskość. I znów napiszę, że nie mogło być inaczej – świat wciąż jest taki sam, absolutnie monarchistyczny, a w kulturze i obyczajowości prawie nic się nie zmienia. Niebawem się okaże, że Jego religia będzie jeszcze bardziej restrykcyjna niż starotestamentowa.

  Tymczasem Piórkowski w drugim artykule stwierdza: „Pismo święte czytamy zawsze we wspólnocie wierzących w Chrystusa, w strumieniu Tradycji, w oparciu o świadectwo Ojców Kościoła i świętych. A ci zgodnym chórem poświadczają, że szczytem objawieniem Boga są słowa i czyny Jezusa Chrystusa”. No cóż, można i tak, choć jak dla mnie to wciąż nie rozwiewa wątpliwości. Jezus nigdzie nie przeprasza za to, kim był w Starym Testamencie. Mnie, niewierzącemu, bardziej odpowiadałaby wersja, że Jezus na krzyżu nie tyle odkupił grzechy ludzi, ile swoje własne. Ale to przekracza możliwości akceptacji wiernych. Owszem, już zabrania zabijać niewinnych, już jest w stanie przebaczyć nierządnicy, tylko że to wcale nie zmienia Jego wyznawców. Po krótkim okresie prześladowań, wezmą za nie srogi, wielowiekowy rewanż, z Jezusem Chrystusem na sztandarach i w sercu, i w Jego imieniu będą przelewać krew Żydów, pogan i heretyków. Takie mamy świadectwo Ojców Kościoła. Piórkowski brnie dalej: „Tu o wiele ważniejsze jest to, co napisane zostało między wierszami. Co więcej, Objawienie - jak przypomina Katechizm Kościoła - jest zakończone, ale nie całkowicie wyjaśnione”. Nie pierwszy raz dopada mnie zdumienie, bo tego nie sposób inaczej tłumaczyć, jak enigmatyczne stwierdzenie – nie da się wyjaśnić tych sprzeczności, ale to nieważne. Bóg był, jest i będzie absolutny dobrem, nawet wtedy, gdy każe nam cierpieć.

  Po lekturze tych dwóch obszernych artykułów naszła mnie dziwna konkluzja: ile się trzeba napocić i nakombinować, aby samego siebie przekonać (bo innych nie bardzo), że Bóg, choć tapla się w krwi swoich stworzeń, choć ekscytuje się ich cierpieniem, jest jednak miłosierny? Świat jest zdecydowanie mniej skomplikowany bez takiego Boga. Wiem o tym z autopsji, niemniej przymierzam się trzeci raz do lektury Biblii, Starego i Nowego Testamentu. Postaram się wyczytać to, co między wierszami. Odkryciami się podzielę.

Przypisy:
1 - Richard Dawkins, „Bóg urojony”;
2 - https://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/zycie-i-wiara/art,5713,bog-przemocy-czy-bog-milosierdzia.html
3 - https://www.deon.pl/religia/duchowosc-i-wiara/zycie-i-wiara/art,5714,mroczne-karty-starego-testamentu.html