Tożsamość i inne bzdety

  Będzie poważnie (bardzo się starałem), więc i pewnie nudnie. Nic na to nie poradzę, od dłuższego czasu mnie ponosi, aby się odnieść do pewnego tematu, którym ostatnio wymachuje się niczym sztandarem, uzasadniając nim wszystkie, bądźmy szczerzy, nie zawsze sensowne dążenia. Faktem jest, że nie tylko w naszym kraju liberalizm znalazł się w defensywie. Coraz bardziej modny staje się konserwatyzm poprzez populistyczne hasła. Ale też ścisłe określenie liberalizmu wymyka się już poza encyklopedyczną definicję, która brzmi: „ideologia i kierunek polityczny, według którego wolność jest nadrzędną wartością, ma charakter indywidualistyczny i przeciwstawia się kolektywizmowi.”¹ Czy to na pewno tylko ideologia i polityka?  W mojej opinii, również sposób na życie.

  Ten populizm, to oprócz bliżej niesprecyzowanego dążenia do dobra, również tradycja i tożsamość, najczęściej narodowo-religijna, które mają uzasadnić coraz większe ograniczenia osobistej wolności. A że jest z tym coraz gorzej niech świadczą o tym takie wydarzenia jak Intronizacja, próby ostracyzmu innowierców i niewiernych, oczernianie organizacji pozarządowych, próby odgórnego sterowania kulturą i sztuką, bliżej niesprecyzowana zmiana programów nauczania, niekontrolowana centralizacja wszystkiego, o próbach destabilizacji organów demokratycznych nie wspomnę. Wszystko to właśnie w imię bliżej niesprecyzowanej tradycji i tożsamości. Tylko we mnie rodzi się naiwne, wręcz dziecięce pytanie; a jak to się je?

  Człowiek jest istotą stadną, gotowym wiele dla tego stada poświęcić, ale się nie oszukujmy, tym poświęceniem kieruje osobniczy egoizm. W stadzie łatwiej i bezpieczniej – dla jednostki. Tylko czy ten komfort ma prawo usprawiedliwiać duszenie własnej osobowości? Ja jestem w stanie zrozumieć te ograniczenia, które gwarantują bezpieczeństwo grupy wobec zagrożeń zewnętrznych i wewnętrznych. Od tego jest prawo, które zapewnia sensowne warunki wewnętrznej koegzystencji takiej grupy, ściślej, danej społeczności. Tyle, że to prawo nie może czynić nas niewolnikami tego prawa, bo wtedy staje się ono chore. Tworzy się jakieś prawdy ostateczne, absolutnie właściwą moralność, czy byty całkowicie uzależnione od abstraktów takich jak tożsamość i tradycja. Czymże ma być owa tradycja i kto ma o tym decydować? Gdy słyszę o tradycyjnym modelu rodziny dwa plus dwa, od razu rodzi się we mnie wątpliwość; dlaczego nie dwa plus cztery skoro bywało nawet dwa plus dziesięć? Dlaczego mówi się o tradycyjnym łamaniu się opłatkiem, skoro ta tradycja wywodzi się dopiero z XVIII wieku? Ile czasu potrzeba by coś stało się tradycją, ile potrzeba, by coś przestało nią być, bo i takie przypadki się zdarzały. Gdyby wszystkie podobne elementy życia społecznego traktować w kategoriach tradycji, udusilibyśmy się w obrzędowości, która wynika właśnie z tradycji. A czy życie kończy się na kultywowaniu obrzędów? Może sens życia to nie tradycja a stałe poszukiwanie czegoś nowego? Czegoś, co ma to życie uczynić coraz mniej uciążliwym. To, że nie wszystko złoto, co nowe, nie ma tu żadnego znaczenia, człowiek od zawsze eksperymentował, właśnie po to, aby uczynić życie znośnym, a że nie zawsze mu wychodziło, takie jest prawo eksperymentu. Nikt nie powiela popełnionych błędów, choć ja mam poczucie, że konserwatyzm właśnie do tego zmierza.

  Jeszcze gorzej jest, w mojej ocenie, z tożsamością. To już abstrakt nad abstraktami. Idea, która na dobrą sprawę zabija nas, jeśli nie dosłownie, to w kategoriach własnego ja. Nie jesteśmy sobą, jesteśmy jakimś bliżej niesprecyzowanym tworem, którego ma cechować... i tu można sobie wymyślić cokolwiek się zechce, a co ma być charakterystyczne dla jakieś danej społeczności. Tu sarkastycznie warto wspomnieć, że przez długi czas byliśmy postrzegani jako pijacy, złodzieje i pieniacze. To ostatnie zostało nam do dziś. Nie jesteśmy ludźmi w dosłownym tego słowa znaczeniu, stajemy się częścią jakiegoś narodu, który jest wciśnięty w abstrakcyjne granice, tylko pozornie trwałe i odwieczne, tyle że na mapie. Jako pojedyncze jednostki nie mieliśmy żadnego wpływu na ich powstanie. A tak, jest jeszcze język, na tyle niespójny, że potrzeba uznanych autorytetów polonistyki, by tłumaczyli nam jaka forma wyrażenia jest poprawna, przy czym nawet oni nie są w stanie powstrzymać, nieraz fatalnych tendencji jego zmian. Są jeszcze jakieś korzenie, ale konia z rzędem temu, kto dokładnie określi gdzie się zaczynają. Przyjęto uważać za początek jakieś symboliczne daty, tak samo bezsensowne, jak tworzenie granic. Gdy słyszę, że naszymi korzeniami jest chrześcijaństwo, od razu pytam, dlaczego nie słowiaństwo? Jeśli pogańskie słowiaństwo, to skąd się ono wzięło? Tym sposobem dochodzę do wniosku, że mamy jednak coś z małp, i stąd wzięło się określenie małpowanie.

  Nie sposób zaprzeczyć, że jedyną logiką dziejów ludzkości była chęć zdobywania przestrzeni życiowej, co niejednokrotnie przybierało nawet nihilistyczny charakter, choć jednocześnie pozwalało doskonalić umiejętności i wiedzę. Dziś nie jest inaczej, choć ta dążność przybrała zupełnie inny charakter. Są nimi przemiany cywilizacyjne, kulturowe i ekonomiczne. To konserwatyści nadali globalizacji sens pejoratywny a międzynarodowej integracji podobne znaczenie. Daleki jestem od zachwytu, bo te dążenia niosą ze sobą pewne niebezpieczeństwa, jak chociażby ostatnia imigracja w Europie. Ale ja jestem gotów założyć się o każdą kwotę, że świat sobie i z tym problemem poradzi. To jeszcze nie jest Armagedon.

  Podobno nowoczesność zabija w nas poczucie bezpieczeństwa, rodzi niepewność i dezorientacje, i wszystko traci sens. Retorycznie zapytam, czy kiedykolwiek było inaczej? Czy opierając się na konserwatywnych ideach tożsamości i tradycji, cokolwiek na tej płaszczyźnie się zmieni? Czy cywilizacja chrześcijańska (łacińska) kiedykolwiek zapewniała pełne poczucie bezpieczeństwa tu i teraz? Jaki był sens życia rzeszy niewolników, poddanych tyrani monarchii, czy obywateli narodowych i ideologicznych totalitaryzmów? Konserwatyzm proponuje nam powrót do niewzruszonych wartości(?), zakorzenienia(?), stabilizacji(?) i odrodzenia tożsamości². W imię iluzorycznego sensu istnienia, jakim ma być wieczne zbawienie. Innymi słowy propozycja zakotwiczenia w jednym miejscu i w jednym czasie. Stagnacja, która przekształci się we wstecznictwo na tle innych. „Módl się i pracuj...”, nawet jeśli praca uszlachetnia, bo modlitwa już niekoniecznie.

  Szczerze powiedziawszy, nie mam nic przeciw, jeśli komuś takie życiowe idee się marzą. Inaczej nie miałbym się za liberała. Jest jeden, jedyny drobny warunek, który dziś wisi na włosku. Niech konserwatyści nie czynią ze swej ideologii, obowiązującą bezwzględnie wszystkich.

Przypisy:
1 - https://pl.wikipedia.org/wiki/Liberalizm
2 - http://wpolityce.pl/kultura/317111-trzeba-pytac-o-nasza-tozsamosc-o-sens-i-cel-istnienia-naszej-wspolnoty-po-kongresie-we-wroclawiu