Zacheusz

  Wszyscy religijni Czytelnicy tego bloga pewnie dobrze wiedzą kim był Zacheusz. Tym, którzy nie wiedzą o kogo chodzi, odsyłam do ewangelii św. Łukasza [19, 1-10]. Tam są dość znamienne słowa tłumu: „[Jezus] Do grzesznika poszedł w gościnę”. I tu jest szkopuł, gdyż ja, jako ten grzesznik miałbym problem. Nie, żebym gościny odmówił, nawet bym herbatką poczęstował z zastrzeżeniem, aby ją w wyskokowy trunek nie zamienił, tylko nie jestem pewien czy chciałbym być zbawiony, a to obiecał Jezus Zacheuszowi.

  Skąd taki wstęp? Ano trafiła mi się książka autorstwa Tomáša Halika, przypomnę – księdza katolickiego – mojego pisarza na topie, której tytuł „Zacheuszu! 44 kazania o sensie życia”¹ raczej do lektury mnie nie zachęcał. Wszystko przez miłą panią bibliotekarkę, która mi ją wcisnęła niemal na siłę, wiedząc, że książki tego autora ostatnio czytam. Ja niemal wszystko lubię, tylko nie kazania, zarówno te z ambony, jak i te, które w młodości czynił mi ojciec i nauczyciele, a później szefowie w pracy i żona w domu. Awersja u mnie się zrodziła do kazań, a tu ich aż czterdzieści cztery (sic!). To tak jakbym ja, ateista, prawie przez rok do kościoła chodził. Nie boję się trudnych wyzwań, więc w końcu czytać zacząłem. Jeszcze przez wszystkie kazania nie przebrnąłem, ale już wiem, że tę książkę sobie kupię na własność w jakieś księgarni wysyłkowej. Taki noworoczny prezent. Lubię sam sobie prezenty sprawiać. Zawsze są trafione...

  Dość już tego żartobliwego tonu. Pewnie będę Was, moi Czytelnicy, bombardował tematyką tej książki, bo po pierwsze, przyznam z ręką na sercu, że pierwszy raz w życiu kazania mnie zaciekawiły, po drugie, idealnie wpisują się w tematykę tego bloga. Nie będzie po kolei, zacznę od trzeciej niedzieli Wielkiego Postu, na przekór temu, że ledwie rozpoczął się karnawał. Rzecz nosi tytuł „Między wiarą a religią” i odnosi się do przypowieści o wypędzeniu kupców ze świątyni, która dowodzi, że Jezus wcale nie był uśmiechającym się poczciwcem, czasami przypominał swego Ojca, groźnego i mściwego. Jezus jest w tej przypowieści poirytowany i gniewny. Otóż większość wierzących  raczej tej przypowieści nie rozumie, ba, nie chce jej zrozumieć. De facto Jezus wywołał awanturę w tej części świątyni, która wg tradycji judaistycznej kupiectwu miała służyć. To była część przeznaczona dla nieobrzezanych pogan, gdzie obrzezani mogli kupić zwierzęta i przedmioty ofiarne. Nosiła zresztą nazwę Dziedziniec Pogan. To można odnieść do dzisiejszych jarmarków przykościelnych w czasie tak zwanych odpustów w danej parafii, gdzie „handluje się strasznym katolickim kiczem, z koszmarnymi przesłodzonymi figurkami i obrazkami Jezusków,  Maryjek, świętych i aniołków”². Ja się nie chwalę, ja to już kiedyś ująłem niemal w ten sam sposób³. Nie mogę uciec od opisu pewnego konkretnego (ruchomego) obrazka: „Pan Jezus mruga do nas kokieteryjnie z krzyża, przez chwilę żywy, przez chwilę martwy – jak żyję nie widziałem czegoś bardziej obscenicznego. Jestem przekonany, że nie mamy żadnego prawa występować w czasie kazania przeciwko pornografii, dopóki tego rodzaju nabożny bezwstyd tolerujemy w cieniu naszych kościołów”⁴.

  Rodzi się pytanie, czy to faktycznie było przyczyną gniewu i furii Jezusa? Otóż nie do końca. Był bardziej ważny powód. Jezus mówi: „Zburzcie tę świątynię”. I wbrew pozorom nie chodzi tu o fizyczne zburzenie świątyni jerozolimskiej, co nastąpiło około trzydzieści lat później. Tak naprawdę chodzi o zinstytucjonalizowaną religię, o konflikt między wiarą a religią, jeszcze dobitniej – o konflikt między wiarą a (ówczesnym) kapłaństwem faryzeuszów. I tu tkwi sedno problemu, który wrócił do religii chrześcijańskiej jak pogański bumerang. Nie tylko w mojej ocenie stało się tak za sprawą św Pawła. Czytam: „św. Paweł przywrócił wczesnemu chrześcijaństwu wiarę kapłańską, taką, o jaką oburzył się Jezus”⁵. Metafora cudu przemiany wody w wino ma znaczenie w tym sensie, ze to wino ma się znaleźć w nowych konwiach. Konflikt Jezusa z faryzeuszami dotyczył statyczności religii Prawa, które redukowało wiarę do przestrzegania reguł, nakazów i zakazów. „Jezus bardziej pragnął religii etycznej niż religii rytualnej”⁶. Oni propagowali religię zakazów i nakazów, Jezus chciał religii Żywego Boga. Tylko, co się dziwić św. Pawłowi, skoro on za życia nie poznał Jezusa, nie słyszał o Nim po raz pierwszy od chrześcijan, lecz od faryzeuszy, swoich braci. „Jezusowi było znacznie bliżej do ówczesnych Żydów, niż to przedstawia w swym radykalnym ujęciu św. Paweł, który przeciął pępowinę między judaizmem a chrześcijaństwem. Paweł swoją ideą wolności od judaistycznego Prawa podłożył bombę z opóźnionym zapłonem pod gmach religii jako takiej i de facto otworzył drogę do sekularyzacji”⁷. Kościół Pawłowy i Piotrowy stał się tym samym, czym była religia faryzeuszy, tym samym, który Jezus kazał zburzyć.

  W ewangelii św. Mateusza jest napisane: „Idźcie i starajcie się zrozumieć, co znaczy: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary. Bo nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników” [Mt 9, 13]. W tych słowach można odczytać rolę, jaką Jezus przewidział dla Kościoła, tymczasem religia została zinstytucjonalizowana do symboli, rytuałów, obrazów i opowieści. Prorocy preferują zupełnie inne relacje z Bogiem niż rytualne praktyki religijne – preferują samą wiarę. Ale tu też jest problem – wiara jest osobistym wyborem i nie wolno jej dziedziczyć na wzór religijnych zwyczajów (chrzest niemowląt). Wiara sprowadza się bardziej do osobistego postępowania wobec bliźnich niż w praktykowaniu obrzędów świątynnych. Niestety, dziś Kościół w swej ofercie ma zdecydowanie więcej tych rytuałów, zakazów i nakazów, więc ja sobie pozostanę Zacheuszem z czasów, gdy religii się tylko z sykomory przyglądał.

Przypisy:
1 – „Zacheuszu! 44 kazania o sensie życia”, Tomáš Halik, Wydawnictwo WAM, Kraków, 2015 rok.
2 – ibidem str. 89;
3 – http://antyfronda.blogspot.com/2017/08/klatwa-klatwy.html
4 – „Zacheuszu! 44 kazania o sensie życia”, Tomáš Halik str. 89;
5 – ibidem str. 92;
6 – ibidem str. 92;
7 – ibidem str. 93;