Ewangelia wg św. Jana

  O ile pierwsze trzy Ewangelie można interpretować jako relację z życia Jezusa, o tyle Ewangelia wg św. Jana jest jakby pierwszym dziełem filozoficzno-teologicznym.  Dość kontrowersyjnym. Aby tą kontrowersyjność potwierdzić, posłużę się epilogiem tej Ewangelii: „Ten właśnie uczeń daje świadectwo o tych sprawach i on je opisał. A wiemy, że świadectwo jego jest prawdziwe.
[J  21, 24]”¹ Jan pisze sam o sobie i ja bym w tym cytacie położył nacisk na ostatnie zdanie. Otóż nie wiemy czy prawdziwe. Przyjmuje się, że tę Ewangelię napisał Jan Apostoł, ale w żaden sposób nie da się jednoznacznie odrzucić tezy, że był nim inny Jan, Jan Starszy. Ja te dywagację pominę. Nie mają dla mojego tekstu istotnego znaczenia.

  I już na wstępie muszę przyznać, że jak dla mnie , środki ekspresji i przekazu, którymi dysponuje Jan Ewangelista, są skromne, zbyt skromne, aby stać się prawdziwie filozoficznym dziełem. Słownictwo ubogie, przez co Jan musi się uciekać do powtórzeń, które mnie raziły i zniechęcały. Już sam początek to potwierdza: „Na początku było Słowo, A Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. [J 1, 1]” Zdecydowanie lepiej pod tym względem prezentuje się Ewangelia św. Łukasza, ale Łukasz był nie tylko lekarzem, ale i w jakimś sensie erudytą, literatem. Mamy więc w pierwszej części Ewangelii Jana opisy cudów Jezusa, mające udowodnić Jego boskość. Paradoksem jest jednak to, że Jan jakby w ogóle ignorował teksty swoich poprzedników. To jest w jakimś sensie wytłumaczalne. Ich, wszystkich Ewangelistów, pamięć o tamtych wydarzeniach jest pamięcią mglistą, u Jana czasami ma się wrażenie, że zmyśloną. Ileż to razy kłócę się z siostrą o wydarzenia, których niby oboje byliśmy świadkami, a które jedno z nas uznaje, za niebyłe, lub zupełnie inne w swej wymowie. Takie są prawa przemijającego czasu. By nie być gołosłownym: Marek, Mateusz i Łukasz twierdzą, że Jezus, już jako Nauczyciel, udał się do Jerozolimy tylko raz, na samym końcu, by tam umrzeć. Jan udowadnia, że oni się mylą, że Jezus właściwie był w niej cały czas z krótkimi przerwami i tam czynił większość swych cudów. Ci pierwsi twierdzą, że Jezus ustanowił obrzęd dzielenia się chlebem i winem podczas ostatniej wieczerzy. Jan twierdzi, że robił to cały czas, a ostatnią wieczerzę wyróżnia tylko mycie wszystkim ich nóg. Podczas gdy pierwsi twierdzą, że Jezus umierał na krzyżu w samotności, Jan twierdzi, że stał pod krzyżem. Do tego dochodzi odmienny opis aktu Zmartwychwstania.

  Zdumiewa mnie jeszcze coś. Łukasz jeszcze się zastanawia, kto był bardziej winien męczeńskiej śmierci Zbawiciela, Żydzi czy Rzymianie, dla Jana wina leży już wyłącznie po stronie Żydów. Choć sam jest Żydem, on może służyć za pierwowzór antysemityzmu, jest jakby inicjatorem tej postawy. To najbardziej ilustruje fragment ze słowami Jezusa: „Nie mniemajcie jednak, że to Ja was oskarżę przed Ojcem. Waszym oskarżycielem jest Mojżesz, w którym wy [Żydzi – dopisek mój] pokładacie nadzieję [J 5, 45].” O tyle ta postawa jest niezrozumiała, gdyż Jan, autor „Apokalipsy”, napisanej wcześniej jest raczej żydowskim dżihadystą, pałającym nienawiścią do gojów i Żydów z nimi paktującymi. Żydowskie Prawo w Ewangelii Jana, jest już nazywane „waszym prawem”, a cała historia Jezusa jest opisem walki światła z ciemnością. Ciemnością są Żydzi.

  Czytając Ewangelię Jana odniosłem wrażenie, że choć on jej nie podpisuje, to jest w tej Ewangelii pierwszą postacią drugoplanową. Umiłowany uczeń Jezusa. To jemu Jezus zwierzał się ze swych radości i trosk. Więc to jemu trzeba wierzyć. Wesele w Kanie Galilejskiej, Samarytanka przy studni, wskrzeszenia Łazarza, piękne słowa „Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci kamieniem [J 8, 7]”  – tylko w jego Ewangelii znajdziemy opis tych wydarzeń. Do tego ta zupełnie odmienna relacja Zmartwychwstania. Emmanuel Carrѐre pisze: „Do IV wieku toczyły się spory, czy Ewangelia św. Jana jest wersją ostateczną, przekreślającą pozostałe, czy też falsyfikatem zabarwionym herezją. Relacja Jana omal nie podzieliła losu apokryfów. O wszystkim zadecydował kanon.”² Nie mnie decydować ani oceniać. Powyższy tekst jest tylko moim spojrzeniem na tę dość kontrowersyjną Ewangelię.

Przypisy:
1 – wszystkie cytaty z Ewangelii za Biblią Tysiąclecia: http://biblia.deon.pl/index.php
2 – „Królestwo” Emmanuel Carrѐre, Wydawnictwo literackie, Warszawa 2016, str. 505